Wassenaar, Museum Voorlinden 3

De Liefdes van Joop Van Caldenborgh
Museum Voorlinden is ontstaan uit de collectie die Joop van Caldenborgh in de afgelopen 60 jaar opbouwde voor Caldic Chemie. Zijn interesse in kunst ontstond omdat “kunstenaars andere mensen zijn. Anders dan de mensen die ik in mijn zakenwereld tegenkwam. Door naar hen te luisteren, heb ik leren zien.” In 2020 was ter ere van Van Caldenborghs tachtigste verjaardag een keuze uit zijn inmiddels enorme collectie te zien. Waarom schreven we dit stuk over een tijdelijke tentoonstelling op deze website waar alleen de permanente eigen collecties worden besproken? Omdat de keuze die van Van Caldenborgh laat zien, bestaat uit louter eigen bezit. Voorlinden toont altijd vooral de eigen collectie. Natuurlijk maken ze wisseltentoonstellingen, maar vaak bestaan ook die voor een deel uit het eigen bezit, omdat er dus zo vaak uit het eigen bezit wordt gewisseld, meer dan in andere musea, vonden we het interessant juist Van Caldenborgh’s eigen keuze te laten zien. Net als in onze andere twee besprekingen over de collectie van Voorlinden zullen deze kunstwerken in de toekomst soms wel, of niet en in andere combinaties zijn te zien.

Joop van Caldenborgh leidt de pers rond door de zeven zalen waar de tentoonstelling Listen to your eyes is ingericht. Het motto is een kunstwerk uit neonletters van Mauricio Nannucci, uit 2016 dat in de eerste zaal hangt. Van Caldenborgh zegt geen bemoeienis meer te hebben met het maken van de tentoonstellingen in Voorlinden, maar bij dit verjaardagscadeautje maakte hij de keuzes, bepaalde de combinaties en richtte in. Het zijn zijn voorliefdes  waarvan hij vermoedt dat de directeur van het museum, Susan Schwarts, ze zelden zal ophangen. Van Caldenborgh heeft veel voorliefdes die zijn divers. Elk kunstwerk geeft hij een eigen verhaal. Bij een foto van Brassaï uit 1933, vraagt hij of we weten waarom de fotograaf die naam heeft gekozen en meteen volgt de uitleg dat het met diens geboorteplaats had te maken; bij een een foto van Robin de Puy, uit 2014, meldt hij terloops: “op dit moment de beste fotograaf van Nederland.”

Elise; NYC, Robin de Puy, 2014.

Anders denken
Joop van Caldenborghs eerste liefde was de abstracte kunst en dan vooral geometrisch abstracte kunst. In deze tentoonstelling zitten verrassende keuzes zoals het draaiende reliëf van het echtpaar Martine Feipel en Jean Bechameil.  Het bestaat uit heldere geometrische vormen gemaakt met lijnen en ribbels in een wit veld. De cirkel aan de rechterkant draait steeds een kwart slag, waardoor het driemaal geen doorlopend patroon is en de vierde maal wel. Dit soort joligheid is vloeken in de kerk van de strakke geometrisch abstracte kunst. Het Theater of Disorder van dit Luxemburgs-Franse duo maakt deel uit van een serie met een knipoog naar De Stijl.

Zonder Titel (Theater of Disorder),Martine Feipel en Jean Bechameil, 2016.

“Geometrische abstracte kunst”, legt Van Caldenborgh uit bij een werk van Francois Morrelet, “paste bij mijn wereld.” Hij richtte in 1970 het Rotterdamse bedrijf Caldic Chemie op dat chemische half-fabrikaten verhandelde. Inmiddels is het door een Engelse investeringsmaatschappij overgenomen. “Kunstenaars denken anders, dat wilde ik ook leren. Als dat niet in een kunstwerk zit, is er iets mis,” legt Van Caldenborgh uit.
Anders, een onverwachte invalshoek, een verassing, dat is de meetlat waar langs hij zijn collectie opbouwde. En er vroeg bij zijn. Van Caldenborgh en zijn team zijn voor de opening van een galerietentoonstelling daar vaak al langs geweest. “Wat heb je nog meer, kan ik dat eens zien?”, zijn dan steevast de vragen.

Diagonale – Horizontale, Francois Morellet, 1975, met Joop van Caldenborgh.

De man en zijn collectie
Lopend door de zalen valt niet zo zeer zijn voorkeur voor de abstract geometrische kunst op, als wel dat Van Van Caldenborgh een stemming oproept, verhalen vertelt. Hij heeft oog voor detail en probeert, vermoed ik, vanuit dat detail een zaal in te richten. De kunstwerken moeten voor zijn gevoel bij elkaar passen. Meestal is de combinatie visueel: de kleuren uit glazen potjes met restjes verf passen bij de kleuren van schilderijen aan de muur en bij een de zachte kleuren van een kunstwerk met kleine glinsterende dauwdruppeltjes, Dew, van Massimo Bartolini.

Overzichtsfoto zaal 3, november 2020.

Of elders brengt hij een foto van een ei en andere motieven samen met een bedje vol struisvogeleieren, netten vol houtskool en het draaiende reliëf. Het is er geheimzinnig, je vermoedt een andere laag, maar in feite ben je vrij die zelf erbij te bedenken.

Overzicht 1 zaal 2.

Overzicht 2 zaal 2.

Twee grote lijnen springen eruit: zijn liefde voor de optische illusie en strakke abstractie met een kleine onverwachte variatie. Daarnaast zitten in deze tentoonstelling kunstwerken waar een beweging tot stand komt, hetzij mechanisch of door licht en schaduw.
Om met de optische illusies te beginnen: in de eerste zaal zie je grote pilaren van Christian Andersson, Column Shred. De pilaren lijken van steen te zijn, maar als je beter kijkt, zie je dat ze van papier zijn. Op de vloer liggen de kronkelige hoopjes rafels.

Column Shred, Christian Andersson, 2015.

Er is een boekenkast (van Yin Xiuzhen) met kaften gemaakt van oude  kledingstukken. Daardoor krijgt  die afgedankte kleding een blijvende herinnering. Aan de achterkant ziet men, tot mijn verbaing, geen boeken maar een rommelig ingerichte klerenkast.
Een derde variant is de enorme foto van Thomas Dermand, waarbij je meent een vioolbouwers werkplaats te zien. Je kijkt echter naar de foto van een door de fotograaf op schaal gebouwde papieren maquette. En dan zijn er de kralen zakdoekjes van de Amerikaanse kunstenares Liza Lou.

Pannus, Liza Lou, 2018.

Het lijken luchtige lapjes stof door de transparante bleke kleuren, maar ze staan stijf en zwaar door de strak aangesnoerde kleine ronde kraaltjes waarmee ze werden gemaakt. Het zijn visuele grapjes die je op het verkeerde been zetten en wellicht aanzetten tot beter kijken. Lou werkt nu in Zuid-Afrika, waar ze voor haar colosale werken, zoals ze het elders zegt, “zoveel mogelijk Zulu vrouwen werk verschaft bij het aannaaien van de kralen”.

Detail, Pannus, Liza Lou, 2018.

Licht/ donker & stilstand / beweging
Naast de optische illusie staan de kunstwerken centraal waar licht/schaduw, of beweging belangrijk zijn. Dat kan een mechanische beweging zijn, zoals in het draaiende reliëf van het echtpaar, Feipel en Bechameil, of de jolig draaiende wiekjes van Nils Völkers Pinwheels #2. Onverwachter zijn de kunstwerken waar de ruimte van Voorlinden zelf in meespeelt. Het daglicht komt niet alleen In de zalen door de gigantische glazen wanden, maar ook door de bizondere dakconstructie. Je merkt het als een wolk voor de zon schuift, en in de late herfstmiddag speelt je schaduw en die van de bewegende takken buiten ook mee. Sommige kunstwerken zijn hier gevoeliger zoals de zilveren draden waaraan de platgewalste kannetjes van Cornelia Parker 6 centimeter boven de grond hangen.

Detail, Endless Cream, Cornelia Parker, 2011.

Een ander voorbeeld van een beweging is Out There, het grote schilderij van de Engelse kunstenares Bridget Riley, uit 2004, waarin groene, licht blauwe, roze en lila figuren een verschuivende dans aangaan.

Out There, Bridget Riley, 2004, (met Joop van Caldenborgh)

In deze laatste zaal staan twee grote bronzen duikelaars van Juan Munõz waarvan je vermoedt dat ze zo maar kunnen gaan schommelen. Dat gebeurt natuurlijk niet, bronzen duikelaars duikelen niet.

Ik heb me wel eens afgevraagd wat Joop van Caldenborgh aan de kunst bindt. Was het status, of heeft hij er iets mee? Uiteindelijk denk ik dat het kunstwerk als ding, het object, hem intrigeert. Al bij onze eerste ontmoeting toentertijd in zijn Rotterdamse Caldic kantoor liep hij onverwachts naar Blue Ripe, dat grote blauw en witte schilderij van Ellsworth Kelly. Hij kon er, tot mijn verbazing en grote plezier, niet afblijven.
De lol van het verzamelen is wellicht voor Van Caldenborgh het sprookjesboek dat hij iedere keer in zijn hoofd ontstaat, als hij een tentoonstelling maakt(e). Een boek dat hij steeds weer verandert, aanpast en vernieuwt. Kunstenaars denken niet alleen anders, ze laten hem ook anders denken, intuïtiever, open en onverwachts. Dat is niet slecht op je tachtigste.

NB
We hebben bij de opening in 2016 een aflevering gemaakt waarin we vooral over de opzienbarende architectuur van het gebouw vertelden: Voorlinden het gebouw en het eerste jaar 
Hier staan ook de Voorzieningen.

In 2019 bespraken we de eigen collectie die op dat moment was te zien: Voorlinden een impressie van de collectie

Op de website van het museum staat een leuk filmpje over het opbouwen van deze tentoonstelling. Je moet meteen op het witte pijltje in de groene cirkel van de bovenste drukken: Opbouw Listen to your eyes, 2020

PS
Wie vooruit denkt, bestelt bij de boekhandel reeds voor feestdagen en verjaardagen voor de leukste familieleden, de beste vrienden en de aardigste buren onze:
Gids naar Nederlandse musea, Op weg naar de kunst
Auteurs: Micky Piller en Kristoffel Lieten; Uitgever Waanders in de Kunst.
En altijd actueel door de QR codes die verbinden met onze site voor commentaar en naar de site van het museum voor informatie!

#modernekunst, #dagjeweg, #tentoonstelling, #eigencollectie, #kunstgeschiedenis, #Voorlinden, #historyofart, #Mondernart, #bigart, #artlover, #kunstliefhebber,

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.